Osasunaren Nazioarteko Eguna apirilaren 7an ospatzeak atmosferaren kutsaduraren egoeraz ohartarazi behar gaitu: giza osasunarentzat eta ekosistementzat eragin handia duen mehatxu globala. Azken 20 urteotan maila globalean gas kutsakorren emisioak murriztu diren arren, munduko hainbat eskualdetan emisio horiek areagotu egin dira kontrolik gabeko industrializazio-prozesu baten ondorioz. Eragin handiko beste faktore bat pertsonen eta merkantzien garraiorako egunero erretzen den erregai fosil kantitate handia da.
Atmosferaren kutsadura horrek zuzeneko erantzukizuna du gure hirietako heriotza goiztiar eta arnas gaixotasun ugaritan. Munduko Osasun Erakundearen (MOE) datuen arabera, airearen kutsadurak eragindako urteko heriotza-kopurua zazpi milioi ingurukoa da –munduan urtero gertatzen diren heriotzen % 9–, eta gaixotasun-karga globalaren faktore nagusietako bat da, heriotza goiztiarrak eragindako urte galduak eta osasun txarreko egoeran bizi izandako urteak neurtzen dituena.
Europako Ingurumenaren Agentziaren datuetan oinarrituta, Europar Batasuneko hiriko populazioaren % 77k PM 2.5 partikulen kontzentrazioak jasan behar ditu; partikula kutsakor horiek OMEk gomendatutako atalaseen gainetik erregai fosilak erretzeak sortzen ditu batez ere. Europako Ingurumenaren Agentzia beraren arabera, “atmosferan dauden partikula finek (PM 2.5) zortzi hilabete baino gehiago murrizten dute EBko bizi-itxaropena”.
Horrez gain, nitrogeno oxidoen (NOx) kontzentrazioari buruzko datuei erreparatzen badiegu, errepide-garraioaren sektoreak partikula horien emisioan % 39 eragiten duela ikusiko dugu; izan ere, gas horren kantitate handienak sortzen dituen sektorea da. Kopuru hori are handiagoa da hiriguneetako datuei erreparatzen badiegu, eremu horiek baitira populazio-dentsitate handiena dutenak.
Arazo horri irtenbidea emateko, Europako Batasuna (EB) aspalditik ari da lanean airearen kalitatea hobetzeko eta atmosferara isurtzen diren partikula kaltegarriak kontrolatzeko. Alde horretatik, EBren esparru politikoa funtsezko hiru ardatzetan oinarritu da. Lehenik eta behin, airearen kalitateari buruzko atalaseak ezarri dira, eta zuzentarauen bidez, estatu kideak lurralde-mailan kalitate hori aldizka ebaluatzera behartzen dira, eta baita airearen kalitatea hobetzeko planak ezartzera ere atalase horiek betetzen ez diren lurraldeetan. Bigarrenik, beharrezkoa da estatu kideek atmosferaren kutsadura kontrolatzeko programak garatzea, adostutako konpromisoak betetzeko, Emisio Nazionalen Mugen zuzentarauaren bidez –NEC ingeleseko siglengatik. Azkenik, atalase espezifikoa lortu behar da mugikortasun-sistemek eta industriak eragindako emisioei dagokienez, hauek baitira Europako deskarbonizaziorako bi puntu erabakigarri. Alde horretatik, EBk berariazko legeria garatu du industria-emisioen, energia-ekoizpeneko instalazioen eta pertsonak eta salgaiak garraiatzeko sistemen atalaseak zehazteko.
Atmosferaren kutsadura murrizteko erronka handiari erantzuteko, administrazio-maila guztiek ingurumen-jasangarritasunaren erronka jarri dute agenda politikoaren erdigunean, aurrekaririk gabeko nazioarteko itun handiekin, hala nola Europako Itun Berdea edo Garapen Jasangarrirako 2030 Agenda, Nazio Batuetako estatu kide guztiek sinatua. Adostasun handi horiek herritarrei haien kontsumo ohiturak aldatzeko erantzukizuna eskatzen diete, esaterako, ibilgailu pribatua gutxiago erabiltzea eta garraio publikoa aukeratzea, kutsatzen ez duten ibilgailuak gehiago erabiltzea –auto elektrikoetatik bizikletetara–, edo ekonomia zirkularra barneratzea, bai industrian eta baita kontsumoan ere.
